Değerli Gezi Dostlarım,
Amerika Birleşik Devletleri’ne turist olarak giden Türk ve Avrupalılar, bu ülkenin bahşiş (tip) sistemini anlamakta güçlük çekerler. Sıklıkla yanlış anlama ve uygulamalar karşısında sorun çıkar. Gelin Birleşik Devletler’deki bu ince ayrıntının tüm yönlerini göz önüne serelim.
Bahşiş Veya Tip
Özellikle emek yoğunluklu bir servis ya da hizmetten hoşnut kalındığında, istenen bedelin üzerindeki belirli bir tutar işi yapan kişiye bırakılır. Bu zorunlu bir ödeme değildir, genelde hizmeti ödeyene bağlıdır. Bahşişin bırakılmadığı durumlarda işin nezaket yönünü bir kenara bırakırsak, Türkiye ve Avrupa’da pek sorun çıkmaz. Açıkçası ülkemiz söz konusu olduğunda, Türk insanının gönlünün zengin ve cömert olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz, bu uygulamanın geçerli olduğu bir yerden vatandaşlarımız elini kolunu sallayarak çıkıp gitmez. Avrupa’da ise çoğu zaman %15 Servis Ücreti zaten faturanın içine konulur. Bazı ülkelerde, özellikle iklimi ve ruhu soğuk coğrafyalarda bahşiş vermek garip bile karşılanabilmektedir. Arapça ‘Bahşiş’ kelimesi yerine günümüzde Türkçesi de bulunamadığı için sıklıkla ‘Tip Bırakmak’ terimi kullanılmaktadır.
İşte Amerika’daki sorunların başlangıcı da burada yatmaktadır. Uygulamalarının çoğu Avrupa ve Türkiye’den farklı olan bu ülkede tip zorunludur. Taksi şöförü müşterisini indirdiğinde yaklaşık bir %10-15’lik yuvarlama ister, yemek yenilen yerdeki garson küçücük fişe büyük yazılarla, yıldız ve yuvarlak karalamalarla ‘Tip Not Included’, yani ‘Bahşiş Dahil Değildir’ yazarak hesabın bubölümünü ödeyecek olanın adeta gözüne sokarak uzatır. Genelde Türkiye’den giden turistler de bunu anlamakta zorlanır. Tip bırakacağı varsa da böyle diretme olunca sıkıntı başlar.
O zaman öncelikle tip ya da bahşiş Birleşik Devletler’de neden zorunlu, açıklayayım. Bu konu Amerika’yı da en azından bir açıdan anlamamızı kolaylaştıracaktır.
Asgari Ücretten Bahşişe Uzanan İnce Yol
Amerika’da asgari ücret olarak genelde saat başına 7.25 Usd ödenir. Ama bahiş alınan bir işte çalışana yasal olarak saatlik 2.13 Usd gibi son derece düşük ücret bile önerilip verilebilmektedir. Saati 2 Usd olan bir işte çalışmak, bahşiş olmadığında ‘fakirlik sınırının altında yaşamak’ demektir. Tip kazancı ayrı tutularak çalışanların daha istekli olmaları sağlanır, toplanan paralar bir havuzda biriktirilir ve uygun oranlarda paylaştırılır. Açıkçası bu tutarlar üzerinden bile devlet vergi kesintisi yapmaktadır. Zorunlu bahşişi özellikle gemi gezilerine katılan gezginler de yakından bilmektedir.
Örneğin Las Vegas’ta bir casino içerisinde oyun oynayan müşteriye paralı içki ya da içecek, yani soda servisi yapıldığında bardak başına bir ya da iki dolar bırakılır. Bu arada hemen açıklayayım, ‘soda’ bizim bildiğimiz maden suyu değildir. Amerikalılar her türlü kolalı, portakallı ya da gazoza benzer gazlı içeceğe soda der. Bu tür yerlerde tip hesabın olduğu kutu ya da tepsiye bırakılabilir. Las Vegas uç örneğinden devam edersek, bahşişler casino içinde çip olarak bile ödenebilir. Hatta oyunlarda büyük bir tutar kazanıldı ise verilen bahşiş, şanslı kişinin cömertliği ile sınırlıdır.
Genel Eğilimler ve Eyalet Vergisi
Bu ülkede nereye ne kadar tip bırakılması doğrudur, kısaca belirtelim. Açık büfe yemek servisi alınan bir yerde içecek başına 1-2 Usd yetmektedir çünkü zaten servisi konuk kendisi yapmaktadır. Şık bir yemekte ise toplam hesabın vergi öncesi tutarının %10’u ödenebilir.
Vergi öncesi derken, Amerika’da hemen her eyalette, Alaska, Delaware, Montana, New Hampshire, Oregon hariç, %1 ile %10’a yaklaşan oranlarda Sales Tax adı verilen, birçok ürün için geçerli olan Satış Vergisi vardır. En yükseği %9.1 ile Arizona’dadır. Market veya vitrinlerde yazan tutarlar vergi öncesidir ve kasada eyaletin vergi tutarı eklenir. O yüzden turistlerin Amerika’da gittikleri her eyaletin vergi oranını yaklaşık olarak bilmeleri beklenir. Amerika’da Vergi İadesi (Tax Refund) yoktur, çünkü federal anlamda V.A.T. denilen katma değer vergisi bulunmaz ve bu tutarlar üzerinden turistlere vergi iadesi yapılmaz. Devam edelim. Arabaları götürüp getiren valeye, 2-3 ya da 5 Usd verilebilir. Taksi şöförünün verdiği hizmet iyi ise toplam ücretin %15’i bırakılabilir. Ücretsiz bir otobüse ya da servis aracına binildiğinde ise tip zorunlu olmasa da sürücüye en az 1 Usd bırakılabilir. Valiz taşıyanlara parça başına 1-2 Usd verilir. Otellerdeki oda görevlileri de konuklarının günlük 1-2 Usd’lik cömertliğinden mutlu olurlar ama burada bir zorunluluk yoktur. Otel resepsiyonda ücretsiz bir oda kategorisi yükseltimi yapıldığında en az 10-20 Usd arası bırakmak gerekir.
Sonuçta emek ve hizmetin olduğu her yerde kural koymak zordur. Verilen servisin kalitesi ile hizmeti alan arasındaki bu sessiz anlaşma da bir biçimde yıllardır sürer gider…
YORUM YOK